05 ئازار 2025 چوارشەممە
ئاشکرایە کە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەڕووی دیموگرافییەوە ناوچەیەکی ئاڵۆزە. بە تایبەتی هەر یەکە لە وڵاتانی عێراق، تورکیا، ئێران و سووریا دەیان نەتەوە و ئایینی جیاواز لەخۆ دەگرێت. ئەم فرە نەتەوەیی و ئایینیە تایبەت نییە بە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڵام بەهۆکاری جیا جیا لە ناوچەکەمان زیاتر زەق دەکرێتەوە. لەڕاستیدا نامەوێ زۆر ورد ببمەوە لە هۆکاری ناکۆکی نێوان نەتەوە و ئایینەکان، چونکە بە بۆچوونی من ئێستا کاتی زەقکردنەوەی کێشەکان نییە بەڵکو کاتی کاڵکردنەوەیانە.
وەک ئاشکرایە ماوەیەکە لە تورکیا مژاری چارەسەر کردنی کێشەی تورک-کورد بووەتە رۆژەڤی تەواوی خەڵک و حزبەکان. بە تایبەتی دوای دەستپێشخەری دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی و پەیامی ئاشتی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، سەردەستەی رێکخراوی تیرۆرستی پەکەکە لێکنزیکبوونەوەیەکی تەواو لەنێوان گەلانی تورک و کورد دروست بووە. ئەوەش مایەی خۆشحاڵبوونی هەموو گەلی تورکیا و تورک و کوردەکانی دەرەوەی کۆماری تورکیایە.
گەلانی تورک و کورد هەرچەندە جار جارە بەهۆی ناکۆکی سیاسی و دەستدرێژییەکانی پەکەکە بۆ سەروەری خاکی تورکیا بە تووڕەییەوە لێک بڕوانن، بەڵام لە کۆتاییدا هەردووکیان بەدرێژایی مێژوو وەک دوو نیوەی سێوێک بوون. جوانترین بەڵگەش بۆ ئەو برایەتییە سەردەمی دەوڵەتی عوسمانیە. ئەگەر لە ڕووی جوگرافیەوە سەیری بکەین دەبینین لە هەرشوێنێک تورک هەبێت بێگومان کوردیشی لێیە یاخود بە پێچەوانەوە هەرشوێنێک کوردی لێبێت تورکیشی لێیە.
پێویستە لەم دەرفەتە کە بۆ ئاشتی رەخساوە هەموو بیرکردنەوە چەق بەستووەکان و دژ بەیەکەکان بشکێندرێن. من لەخۆمەوە دەست بە شکاندنی بیرکردنەوەی چەقبەستوو دەکەم. چونکە پێموایە تەنها بە رێزگرتن لە هەمووان دەتوانین بەهێزتر بین.
بۆیە ئەو هەوڵەی کە ئێستا لە تورکیا هەیە بۆ چارەسەری کێشەکان بە دەرفەتێکی گرنگی دەزانم بۆ ئەوەی لە هەرێمە کوردستانی عێراقیش جێبەجێ بکرێت. هەرچەندە ئێمەی تورکمان هیچ کاتێک نەبووین بە هەڕەشە لەسەر ئەمنی قەومی هەرێمی کوردستان و ستراتیژیەتی دەسەڵاتی کوردیمان تێکنەداوە بەڵام تا رادەیەکی زۆر فەرامۆش کراوین.
بە بۆچوونی من پێویستە ئیتر نە ئێمەی تورکمان سەیری مێژوو بکەین و بڵێین بەر لە ٧٠-٨٠ ساڵ لە هەولێر تەنها بە تورکمانی قسە دەکرا، نە برایانی کورد هەوڵی گۆڕینی ئەو راستیە بدەن. چونکە چیتر چ ئێمە دەتوانین بگەڕێینەوە سەرەتاکانی سەدەی بیستەم چ برایانی کورد دەتوانن مێژووی سوڵتان موزەفەرەددین گۆکبۆرو و نەوەکانی بسترنەوە. بۆیە پێویستە ئێمەش هەوڵی پێکەوەژیان بدەین.
ئەوە کارێکی نە ئەستەمە و نە زەحمەتە بتوانین لە چوارچێوەی دەستوورێکی جوان بە رێزگرتن لە هەموو ئایین و نەتەوەکان بە یەکسانی بژین. حکومەتی هەرێمی کوردستان و بە تایبەتی پارتی دیموکراتی کوردستان لە هەموو دەرفەتێکدا جەخت لە پێکەوەژیان و مافی پێکهاتەکان دەکات. هەر ئەوانیش دەتوانن ئەو گوتارانەیان لە ئەرزی واقیع جێبەجێ بکەن. چونکە لە دوا هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان سەلماندی کە هەرگیز راستگۆ نەبووە لەو رەخنانەی کە لە بارەی تورکمانەوە ئاراستەی پارتی دەکرد. بۆیە پێموایە پارتی دەتوانێت هەرنا لە هەولێر دەرفەتی نوێنەرایەتی راستەقینە بۆ تورکمان برەخسێنێت و گرنگییەکی تەواو بە کەلتور و زمانی تورکمانی بدات.
داواکارییەکانی تورکمان زۆر سادەن و جێبەجێ کردنی ئەستەم نییە. تورکمان داوای ئەوە ناکات کە لەناو سنووری هەرێمی کوردستان هەرێمێکی تری هەبێت یاخود دەوڵەت دروست بکات. بەڵام دەکرێت پۆستی پارێزگار یاخود سەرۆک شارەوانی و قایمقام بدرێتە تورکمان. بۆ نموونە ئاساییە ئەگەر فەرمانبەرێکی بە ئەزموونی تورکمان لە وەزارەتی کارەبا پۆستی بەڕێوەبەری پێبدرێت. یاخود لە هەریەکە لە فەرمانگەکان کەسانی بە ئەزموونی تورکمان تەنها لەبەر زمانەکەیان پشتگوێ نەخرێن. دەکرێت لە کاتی دامەزراندنەکان تورکمان هاوشێوەی کورد پشکی هەبێت و گەنجانی تورکمانیش دابمەزرێن.
نووسینی تابڵۆی سەر شەقامەکان بە زمانی تورکمانی لەپاڵ زمانی کوردی، عەرەبی و ئینگلیزی نابێتە مەترسی لەسەر ئەمنی قەومی. یاخود ناونانی چەند شەقامێکی هەولێر بە ناوی کەسایەتییەکانی تورکمان کارێکی زۆر قوڕس نییە. تەنها بە چەند هەنگاوێکی لەم جۆرە دەکرێت بە یەکجاری کۆتایی بێنین بەو هەموو قسەیە کە رۆژانە لەبارەی مافی پێکهاتەکانەوە دەکرێت.
لە ئێستادا سیستەمی پەروەردە لەرێگەی وانەی مێژووەوە وادەکات قوتابی کورد هەموو غەیرە کوردێک لە هەرێمی کوردستان بە کورد بزانێت و مێژووی تورکمان لەناو دەبات. بەڵام کارێکی چەندە جوان دەبێت ئەگەر وانەی مێژوو لە پاڵ مێژووی کورد باس لە مێژووی تورکمان بکات و تەواوی نەوەی داهاتوو ئاشنا بکات بە تورکمان. بەمجۆرە لە داهاتوو ئەسڵەن پێویست بە هیچ کردارێک ناکات بۆ بەدیهێنانی پێکەوەژیان.
بەڵکو نەوەی داهاتوو وەکو هاووڵاتییەکی سویسڕی و ئەڵمانی رێز لە پێکەوەژیانی نەتەوەکان دەگرێت.
بێگومان ئەوەی باسی دەکەم نەک تەنها بۆ هەرێمی کوردستان بەڵکو بۆ قۆناغی ئاشتی تورکیاش گرنگە. پێویستە تورک و کورد لە هەرشوێنێکی ئەم جیهانە بێت بتوانێت لەپاڵ یەکەوە سیمایەکی جوان دەربخات. چونکە وەک ئەوەی باسمان کرد ئەو دوو نەتەوەیە لە رووی دیموگرافی و جوگرافیاوە بەیەکەوە بەستراون و تەنها دوو هەڵبژاردەیان هەیە. شەڕ یان ئاشتی، شەڕ براوەی نییە و ئاشتی دۆڕاوی نییە.
لە راستیدا دوای ئەوەی لە گرووپی میدیایی تەبا جیابوومەوە بڕیارمدابوو لە ٤ نووسیندا باس لە چوارساڵی کارکردنم لە تەبا بکەم. بەڵام بە پێویستم زانی لە یەکەم مانگی دوورکەوتنەوەم کورتەیەک لەبارەی ئەم ساڵانە باس بکەم کە هۆکارەکەی دواتر دەخەمەڕوو.
لە مانگی نیسانی ٢٠١٧دا کۆتا مانگەکانی خوێندنم بوو لە پەیمانگا و هاوکات ماوەی ساڵێک زیاتر بوو لە رێگەی رێخراوی گەنجانی بەرەی تورکمانی عێراقی خۆبەخشانە کارم دەکرد. هەموو ئاواتم ئەوەبوو کە بتوانم خزمەتێکی باشم هەبێت بۆ گەلی تورکمان. بەڵام ئیتر هەستم دەکرد کە ئەو کارەی دەیکەم تەنها خزمەت بەخۆم دەکات و سوودێکی نەتەوەیی نییە. بەم هۆیەوە هێدی هێدی نائومێد دەبووم لەو کارانەی دەیکەم.
لە درەنگە شەوێکدا پەیوەندیم پێوەکرا و بووم بە بەشێک لە پرۆژەی لەدایک نەبووی تەبا. لەگەڵ هاوکارانم هەوڵێکی زۆرماندا تا ئەو پرۆژەیە لە نووسراوەوە بگۆڕین بۆ ئەرزی واقع. خۆشبەختانە لە ١ـی حوزەیرانی ٢٠١٧ بە فەرمی دەستبەکاربووین لە ١٥ی حوزەیران یەکەم رۆژنامەمان خستەبەر دیدی خوێنەران. لە کاتێکدا تەنها وەکو رۆژنامە دەستمان پێکرد، بەڵام ئەو جۆش و خرۆشەی هەمانبوو وایلێکردین پرۆژەکەمان گەورەتر بکەین. هەرچەندە ئەوە کارێکی قورس بوو بۆ بەشێکی زۆرمان، چونکە تەبا کۆمەڵێک قوتابی کۆکردەوە کە تا ئەو رۆژە هیچ باکگراوندێکی میدیاییان نەبووە لەگەڵ تەبا چوونەتە ناو بواری میدیاییەوە. بەڵام ئەمە بەربەستێک نەبوو لە سەرکەوتنی تەبا. هێزی گەنج، هەستی بەرپرسیارییەتی بەرامبەر بە گەلی تورکمان و بەڕێوەبەرێکی رێنیشاندەر وایکرد کە رۆژ لە دوای رۆژ تیمێکی رۆژنامەنووسی پرۆفیشناڵ دروست بێت. ئەنجامەکەشی ئێستا دیارە کە تەبا نەک تەنها لەناو تورکمان و هەولێر، بەڵکو لەتەواوی ناوچەکانی تورکمەنئێلی و لەلایەن نەتەوەکانی دیکەشەوە دەناسرێت و بەڕێزەوە سەیری دەکرێت.
دەمەوێت وەک کەسێکی بێلایەن کە ئێستا بەشێک نیم لە تەبا، باسێکی رۆژانی رابردوو بکەم. لە سەرەتادا کە کارمان دەکرد کارەکە بەبێ کێشە دەگوزەرا چونکە هەموو کەسێک هێشتا نەیدەزانی ئامانجی تەبا چییە و خزمەتی کێ دەکات. سەرەتا نەک تەنها لەگەڵ بەرپرسانی نەتەوەکانی تر بەڵکو لەگەڵ ژمارەیەکی زۆری تورکمانیش کێشەمان هەبوو. چونکە هەموویان دەیانویست تەنها قسە بۆ میدیایەک بکەن کە خزمەتی هەمان سەرچاوەی خۆیان دەکات. کەچی ئامانجی تەبا تەنها خزمەتکردنی تورکمان بوو. بەداخەوە ئەمەش دەبووە هۆی ناڕەحەتی ئەو کەسانەی کە خەمی خزمەتکردنی تورکمانیان نەبوو. خۆشبەختانە کارە جوانەکانی تەبا وایکرد کە هێدی هێدی هەموو نەیارەکان حەز بە دیداری تەبا بکەن. زۆرێک لەو کەسانەی تەبا-یان رەت دەکردەوە، بە پەیامی راستەوخۆ و ناراستەوخۆ داوایان لە تەبا دەکرد کە چاوپێککەوتنیان لەگەڵ ئەنجام بدات. ئەوەی باسی دەکەم رێکلام نییە بەڵکو راستییەکە کە دەتوانم بە بەڵگەوە بیسەلمێنم. لەپاڵ بەرپرسە تورکمانەکان، توانیم و توانیمان بگەینە ئەو بەرپرسە کوردانەی کە بەشێکی زۆری کەناڵە کوردییەکان ناتوانن پێیبگەن.
سنووری جوگرافی کارکردنمان لە هەولێرەوە بەرەو تەواوی ناوچەکانی تورکمەنئێلی، دواتر تەواوی هەرێمی کوردستان و ژمارەیەکی زۆر لە پارێزگاکانی عێراق درێژبوویەوە. ئەوەش شانازییەک بوو بۆ من کە توانیم ببم بە بەشێک لەم گەورەبوونەی تەبا تا وای لێهات رۆژنامەی تەبامان کرد بە گرووپێکی میدیایی. لە نووسینەکانی داهاتوومدا باس لە وردەکاری رووداوە خۆش و ناخۆشەکانی دەرەکی دەکەم کە لە چوار ساڵی کارکردنمدا بەسەرم هات و بینەری بووم. بەڵام ئەم نووسینەم تەنها کورتەیەک بوو لەبارەی ساڵە پڕ شانازییەکانم.
جیابوونەوەم لە تەبا بڕیارێکی وا ئاسان نەبوو. چونکە تەبا عەلی عەنتەری لە بواری میدیا لە سفرەوە گەیاندە ئەو رۆژە کە ئێوەی بەڕێز دەتوانن حوکم بدەن لەسەری. بەڵام ئەوەی دڵگرانی کردم ئەو دەنگۆیانە بوون کە لەدوای جیابوونەوەم لە تەبا دروست بوون لەلایەن خەڵکەوە. بە دڵنیاییەوە دەتوانم بڵێم تەبا دەزگایەک نییە کە رێز لە ماندووبوون و شەونخوونی کارمەندەکانی نەگرێت. خۆشبەختانە بەرامبەری ماددی و مەعنەوەی هەموو ئەو ماندووبوونەم وەرگت و ئەوەی لە زیادەوە دەستمکەوت، ئەو شانازییە بوو کە ئێستا لە شوێنەکان باسی لێوە دەکەم دەڵێم من یەکێکم لە دامەزرێنەرانی تەبا و ئەوان منیان فێرە هەموو ئەو کارانە کرد کە ئێستا دەیزانم و منیش لەرێگەی تەباوە خزمەتێکی گەورەی تورکمانم کرد.
ئەو شانازییەی باسی دەکەم زیادەڕۆیی نییە چونکە تەبا تاکە میدیای تورکمانییە کە بە لاساییکردنەوە کار ناکات و هەمیشە پێشەنگە لە کارە نوێکان، بە جۆرێک لەلایەن میدیا گەورەکانەوە کارەکانی لاسایی دەکرایەوە و جار جار لەلایەن میدیا تورکییەکانەوە هەواڵەکانی بڵاودەکرانەوە.
سەبارەت بە هۆکاری جیابوونەوەم لە تەبا کە بووەتە جێگەی پرسیاری زۆر کەس و بەردەوام پرسیارم لێدەکرێت، روونکردنەوەیەک دەدەم. وەک پێشووتریش ئاماژەم پێدا جیابوونەوەم لە تەبا بڕیارێکی ئاسان نەبوو. بەڵام خۆشبەختانە بڕیارێک بوو کە دوای هیچ کێشەیەک نەدراوە. من بەهۆی هەندێک کار و پرۆژەی خۆم و خانەوادەکەم پێویست بوو ماوەیەک کار نەکەم خۆم بۆ کارەکان تەرخان بکەم. راستە دوای دەستبەرداربوونی کارەکەم لەلایەن چەند دەزگایەکی میدیایی و کەناڵێکەوە پێشنیاری کارکردنم بۆکرا، بەڵام هەمووان دڵنیا دەکەمەوە، هیچ کار و ئیمتیازاتێکی تر بۆمن ئەوەندە بە نرخ نییە کە تەبای بۆ جێبهێڵم. چونکە چوار ساڵی تەبا بە چوار ساڵی زێڕین لە ژیانی خۆمدا دەبینم و کەسانێکی زۆر باشم تێدا ناسی کە ئێستاش بەشێکی گرنگی ژیانی منن. دەتوانم بڵێم تەبا ئێستاش ماڵی منە و ئێستاش من کارمەندێکی خۆبەخشی ئەو دەزگا جوانەم.
وەک پێشووتریش ئاماژەم پێدا لە نووسینەکانی داهاتوومدا زیاتر باس لە کارەکانم دەکەم و ئەو چوار ساڵە زێڕینە بە وردەکارییەکانیەوە دەخەمە بەرباس.